Η μάχη στο Λεωνίδιο Αρκαδίας

Το Λεωνίδιο γεωγραφικά βρίσκεται στο Νοτιοανατολικό άκρο του Νομού Αρκαδίας. Με υψόμετρο 60 µ. απέχει λιγότερο από 4 χλµ. από την παραλία (θάλασσα) και εξυπηρετείται από το λιμάνι της Πλάκας. Έχει 3.230 κατοίκους οι οποίοι προέρχονται από τους παλιούς Τσάκωνες. Από τη Βόρεια πλευρά εκτείνεται η συνέχεια του ορεινού όγκου του Πάρνωνα και παράλληλα υψώνεται µια σειρά από εκατοντάδες μέτρων απροσπέλαστης βραχώδης έκτασης, όπου εντός της κοιλάδας είναι κτισμένο το Λεωνίδιο. Η πρόσβαση και η προσέγγιση οδικώς γίνεται µόνο από το δρόμο που οδηγεί στην κωμόπολη από την Ανατολική πλευρά. Από δε τη Βορειοδυτική πλευρά συνέχεια της χαράδρας είναι είσοδος όπου εκεί δεσπόζει ο παλιός ανεμόμυλος του Μανωλάκη. Κατά τα άλλα φρούριο µε αμυντικό έρεισμα, όπως θα περιγράψουμε πιο κάτω.

 

 

Την εποχή των εμφυλιακών συγκρούσεων η Α.Σ.Δ.Π. (Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκηση Πελοποννήσου) του Κυβερνητικού Στρατού εγκατέστησε στο Λεωνίδιο αμυντικά µία προκεχωρηµένη βάση και την οργάνωσε από 350 ένοπλους μικτή δύναμη στρατιώτες-χωροφύλακες και Μ.Α.Υδες οι οποίοι ήσαν επιστρατευμένοι οπλίτες-πολίτες. Με τη βοήθεια που παρείχαν οι κάτοικοι της κωμόπολης Λεωνιδίου περιμετρικά κατασκεύασαν αρκετό φυλάκια σε στρατηγικά σημεία, τοποθετώντας βαριά πολυβόλα και μεγάλου διαμετρήματος όλμους µε αφθονία πυρομαχικών, µε αποτέλεσμα να καθιστούν αδύνατη την προσβολή και ενδεχομένη επίθεση των ανταρτών του Δ.Σ.Ε(είχαν δημιουργήσει φράγμα πυρός και θανάτου για κάθε εισβολέα, καλομελετημένο και καλοσχεδιασμένο από στρατιωτικής πλευράς.

 

 Στην είσοδο του Λεωνιδίου που εισέρχεται από τον Κοσμά, Παλιοχώρι και Άγιο Βασίλειο, δεσπόζει ο ανεμόμυλος του Μανωλάκη ως φυσικό και απόρθητο φρούριο. Εκεί είχε εγκατασταθεί µια μικτή διμοιρία από στρατιώτες M.A.Υ. και χωροφύλακες Μεταξύ αυτών των υπερασπιστών υπηρετούσε και ο χωροφύλακας Αντώνης Μπουρλόκας από το χωριό Βαλτέτσι Τριπόλεως. Επικεφαλής αυτού του αποσπάσματος ήταν ο ανθυπολοχαγός Γιάννης Λουµπαρδιάς από το Περιθώρι Τρίπολης. Από την οχύρωση στον ανεμόμυλο έλεγχαν τα πάντα οι υπερασπιστές του πλαισιούμενοι από βαριά πολυβόλα και όλμους. Επίσης στην παραλία στην Πλάκα λιμενιζόταν και περιπολούσε όλο το 24ωρο το αντιτορπιλικό του Πολεμικού Ναυτικού (Πολεμιστής) υπό τον κυβερνήτη, πλωτάρχη Πετρ. Σπυρομήλιο και τον επίσης κυβερνήτη ανθυποπλοίαρχο Νικ.Νομικό.

 

Αυτή ήταν η άμυνα του Λεωνιδίου από ξηράς, θαλάσσης και από αέρος όπου ανά πάσα στιγμή μπορούσε να επέμβει η αεροπορία από το αεροδρόμιο της Τρίπολης, όπως γινόταν κάθε τόσο συχνά σε χώρους προσβολής από τους αντάρτες. Ένας δε από τους έμπειρους αεροπόρους-χειριστές του φοβερού εκείνης της εποχής αεροπλάνου Spitfire ήταν ο Επισμηναγός Κώστας Καλαποθαράκος Μανιάτης στην καταγωγή και Αρχηγός Σμήνους της Πολεμικής Αεροπορίας.

 

Από την πλευρά του ΔΣΠ, οι δυνάμεις των ανταρτών του Πάρνωνα έλεγχαν τα ανταρτοχώρια της ευρύτερης περιοχής και ειδικότερα η 55η ταξιαρχία που είχε συγκροτηθεί από 800 μάχιμους αντάρτες µε Διοικητή τον φοβερό ανταρτοκαπετάνιο Αντισυνταγματάρχη Θόδωρο Γ. Πρεκεζέ του Δ.Σ. από την Αράχοβα, του οποίου ο προβληματισμός και η ανησυχία ήταν έντονος διότι το έτος 1949 ήρθε µε κακούς οιωνούς.

 

Πρώτον, διότι κατέβαινε από τη Βόρεια Ελλάδα η 9η Μεραρχία του Κυβερνητικού Στρατού µε µια δύναμη 20.000 εμπειροπόλεμων και καλά εξοπλισμένων στρατιωτών η οποία αφού αποβιβάστηκε στα παράλια της Βορείου Πελοποννήσου από Κόρινθο μέχρι Πάτρα, ξεχύθηκε ακάθεκτη προς την Κεντρική και Νότια Πελοπόννησο µε σκοπό να συντρίψει τους αντάρτες της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΠ και να τους διαλύσει παντοιοτρόπως.

 

Δεύτερον, σε αυτό ακόμα προσετέθη η βαριά και άσχημη βαρυχειμωνιά και τα πολλά χιόνια τα οποία δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα για την επιβίωση των ανταρτών. Τρίτον και σοβαρότερο οι αντάρτες της Ταξιαρχίας του Πάρνωνα έμειναν χωρίς ανεφοδιασμό από όπλα και πυρομαχικά, ακόμα και σε τρόφιμα και είδη υπόδησης και ένδυσης κυρίως μετά φυσικά τη βύθιση του πλοίου στον όρμο του Φωκιανού στις 23 Σεπτέμβρη 1948, το οποίο μετέφερε 120 τόνους πολεμικό υλικό προοριζόμενο για τον ανεφοδιασμό των ανταρτών του Πάρνωνα. Βλέπετε µια ατυχία πάνω στην άλλη. Γι' αυτό το λόγο απεφασίσθει να γίνει το κτύπημα στην κωμόπολη του Λεωνιδίου, άλλωστε ήταν και ο πιο κοντινός στόχος και µε το σκεπτικό να λεηλατήσουν τρόφιμα και να εξασφαλίσουν όπλα και πυρομαχικά σ' αυτές τις δύσκολες συνθήκες και συγκυρίες που είχαν περιέλθει.

 

Ο ταξίαρχος Αντισυνταγματάρχης Θόδωρος Γ. Πρεκεζές μαζί µε τους επιτελείς του και τους Αξιωματικούς σχεδίασε και απεφασίσθει το κτύπημα του στόχου του Λεωνιδίου, όπως προείπαμε. Ορίστηκε η 2Οη Ιανουαρίου και ώρα 1:00 μετά τα μεσάνυχτα και εδόθη εντολή στα Τμήματα να κάνουν το κτύπημα. Συνήθως αυτές οι ενέργειες βασίζονταν στον αιφνιδιασμό. Ο αιφνιδιασμός όμως απέτυχε διότι οι αμυνόμενοι είχαν τις πληροφορίες τους για την επικείμενη επίθεση και περίμεναν άγρυπνοι µε το δάχτυλο στη σκανδάλη.

 

Στις 19 Ιανουαρίου του 1949, τα Τμήματα της Ταξιαρχίας άρχισαν να περπατάνε μαζί μέσα στο χιόνι και μετά χωρίζουν παίρνοντας διαφορετικές κατευθύνσεις. Από τον Άγιο Βασίλη περνάει το τάγμα Τσουκόπουλου, ενώ η υπόλοιπη ταξιαρχία κατευθύνεται προς το Πλατανάκι και Παλιοχώρι. Ενώ κάποιοι αντάρτες, όπως λέει ο Κώστας Ντασόπουλος, διατάσσονται να φτιάξουν φορεία µε ελατόκλαρες, όλοι καταλαβαίνουν ότι θα επακολουθήσει κάποια σοβαρή επιχείρηση. 

 

Ένα μέρος της ταξιαρχίας µε το τάγμα Τσουκόπουλου καταλήγει έτσι και διανυκτερεύει στα τσοπανοκάλυβα της Βασκίνας.

 Ξημερώνοντας παίρνουν αυστηρή διαταγή να παραμείνουν εκεί ακίνητοι.

Στη διάρκεια της ημέρας τους μοιράζουν πυρομαχικά και τους διατάζουν να καθαρίσουν τα όπλα. Τα πράγματα ξεκαθαρίζουν τις βραδινές ώρες. Θα χτυπηθεί η εχθρική βάση στο Λεωνίδιο, που απέχει από εκεί μιάμιση ώρα δρόμο. 

 

Αν καταληφθεί η περιφερειακή αυτή κυβερνητική βάση µε τις πλούσιες αποθήκες σε πολεμικό υλικό, μπορεί να ανακουφίσει σημαντικά την ταξιαρχία από το εφιαλτικό κι άλυτο πρόβλημα του εφοδιασμού σε πυρομαχικά κι άλλο απαραίτητο υλικό και να δώσει άλλη προοπτική ανατρέποντας το επιτελικά σχέδια του Στρατού για στρατιωτική εξόντωση του αντάρτικου στην Πελοπόννησο.

 

Η πόλη είναι µεν αποκομμένη από άλλες Κυβερνητικές βάσεις αλλά η προσέγγιση της είναι δύσκολη. Βρίσκεται στο µέσο μιας κοιλάδας, που ξεκινώντας από βορειοδυτικά, από το στόμιο μιας βαθιάς απότομης χαράδρας, στην οποία χύνονται πολλά νερά από τον Πάρνωνα, σε μήκος μερικών χιλιομέτρων φαρδαίνει, όσο ανάγεται νοτιοανατολικά στην παραλία. Με ανοιχτό ορίζοντα µόνο προς τη θάλασσα περιβάλλεται και κλείνεται βαθιά από το συνεχόμενο ορεινό όγκο του Πάρνωνα. 

 

είσοδο υπάρχει ο ανεμόμυλος του Μανωλάκη και προστατεύεται γύρω από συρματοπλέγματα και ναρκοπέδιο καθώς και από μεγάλο μαντρότοιχο και χαράκωμα, που είναι αδύνατο να προσβληθεί, παρά µόνο από την είσοδο του, που βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά προς την πόλη. Η εκπόρθηση όμως του στρογγυλού αυτού φρουρίου, που οι τοίχοι του έχουν πλάτος ένα μέτρο, αποτελεί προαπαιτούμενο για την επιτυχία της επιχείρησης, αφού από εκεί µε τα θεριστικά πυρά των πολυβόλων ελέγχεται σε μεγάλη έκταση όχι µόνο η είσοδος αλλά και η έξοδος και η αποχώρηση όσων επιχειρήσουν να µπουν στο Λεωνίδιο. 

 

Είναι επίσης γνωστό ότι η περιοχή επιτηρείται ασφυκτικά και από πολεμικά πλοία, που μπορούν να στρέψουν τα κανόνια τους και να συντρίψουν από μεγάλη απόσταση ότι κινείται εχθρικά στις βουνοπλαγιές ή να μεταφέρουν από αλλού ενισχύσεις. Πέρα από το ναυτικό στη διάρκεια της ημέρας αναμένεται και η επίθεση της αεροπορίας, που θα επιχειρήσει να τσακίσει από ψηλά τα αποχωρούντα αντάρτικα τμήματα, ενώ δεν αποκλείεται και πιθανή επιχείρηση εγκλωβισμού των ανταρτών από τα νώτα, από κυβερνητικές δυνάμεις που θα κινητοποιηθούν γρήγορα από την περιοχή της Λακωνίας δυτικά για να τους εγκλωβίσουν, ενώ θα ανηφορίζουν κατάκοποι από τη μάχη. 

 

Το φεγγάρι της νύχτας 20 προς 21 του Γενάρη βοηθάει τους αντάρτες να µην τσακιστούν στα βράχια και στις σάρες στην απότομη κατάβαση μέσα στα χιόνια και µε τη βοήθεια οδηγών, που γνωρίζουν την περιοχή, κινούνται προς το Λεωνίδιο.

 

Η προσβολή του ανεμόμυλου έχει ανατεθεί σε µια επίλεκτη αποφασισμένη ομάδα βαθμοφόρων μαχητών, έμπειρων σε δύσκολα και παράτολμα εγχειρήματα, Καταγόμενων από τη Λακωνία και την Αρκαδία που έχει ενισχυθεί µε μπαζούκας. Αποτελείται από τους υπολοχαγούς Γ. Kατσιμαντή από Στεφανιά και Χρ. Αγλαµίση από Κοσμά (Αρκαδίας), τους ανθυπολοχαγούς Σωτ. Κωστιάνη από Γκοριτσά, Τάκη Σταυρόπουλο από Σκάλα και Χρ. Καστάνη από Λιαντίνα και τους ομαδάρχες Γιαν. Παπαδόπουλο από Γκοριτσά, Σπ. Φερίζη από Ζαραφώνα, Μαν. Δρίβα από Κουπιά, Γιωρ. Κουτσοβασίλη από Ζούπαινα, Τάκη Χρηστάκο από Κροκεές, Δηµ. Κώνστα από Άρνα, και Νικ. Γιαννακόπουλο. Το τάγμα του Αλέκου Τσουκόπουλου κατεβαίνει πιο αριστερά, στην περιοχή κοντά στη θάλασσα βορειότερα του Λεωvιδίoυ και στα χωριό Μέλανα τοποθετεί το λόχο Μπελά, που πιάνει στην παραλία κάποια χαρακώματα, κληρονομιά της ιταλικής Κατοχής, και στήνει ένα πολυβόλο στο καμπαναριό μιας εκκλησίας.

 

 

Κοντύτερα προς το Λεωνίδιο και προς την πλαγιά της κοιλάδας, τοποθετούνται οι λόχοι Κουτρουλάκη και Σκάγκου, ενώ έχει προσαρτηθεί στο τάγμα κι ο λόχος μηχανημάτων του Γκουβάτσου. Οι δυνάμεις αυτές καλύπτουν έτσι την επιχείρηση από τις βόρειες κι ανατολικές προσβάσεις κοντά στην παραλία. Παράλληλα το αρχηγείο του Πάρνωνα µε το Γιώργη Ατζακλή κατηφορίζει δεξιά στα νότα του Λεωνιδίου, πιάνοντας την περιοχή στο χωριό Πούλιθρα, για να καλύψει σαν πλαγιοφυλακή πιθανή απόβαση εχθρικών δυνάμεων από εκεί, ενώ πιο κοντά στο Λεωνίδιο ο λόχος του Παν. Σουγλάκου πιάνει θέσεις προς το λιμάνι της Πλάκας. Ενώ ο Πρεκεζές από το σημείο που διηύθυνε την επίθεση είχε κρατήσει μαζί του τρεις λόχους για ασφάλεια και εφεδρεία. 

 

 

Η μάχη

 

Η επίλεκτη ομάδα κρούσης πλησίασε τον ανεμόμυλο και αμέσως αντιμετωπίζουν τα πυρά από τους επαγρυπνoύντες υπερασπιστές του. Έτσι ενώ το σχέδιο προέβλεπε ότι τα άλλα αντάρτικα τμήματα -οι λόχοι από τα τάγματα Βρεττάκου και Μπουραζάνη- που έχουν στο μεταξύ πλησιάσει στην πόλη πρέπει να περιμένουν την εξουδετέρωση του ανεμόμυλου, για να εισορμήσουν μέσα στον οικισμό µε ασφάλεια, η ομάδα κρούσης κατορθώνει να πλησιάσει στα 50 μέτρα το στόχο της.

 

 Καθηλώνεται όμως από τα καταιγιστικά πυρά του φρουρίου, αδυνατώντας έτσι να χρησιμοποιήσει άνετα και να σκοπεύσει µε τα δύο μπαζούκας το χοντρό αρματωμένο από πέτρα τοίχο. Κάποτε όμως στήνεται το φοβερό όπλο, µε το οποίο αρχίζουν να στέλνονται βλήματα προς τον ανεμόμυλο χωρίς όμως να γκρεμίζουν τους ατράνταχτους τοίχους του. Οι αντάρτες καλούν τη φρουρά του οχυρού να παραδοθεί αλλά μέσα από τον ανεμόμυλο δείχνουν ότι δεν ιδρώνει το αυτί τους κι εκτός από θεριστικά πυρά και χειροβομβίδες που εκτοξεύονται αντιμετωπίζουν και τη δυσκολία των συρματοπλεγμάτων. 

 

Από τον ανεμόμυλο οι αμυνόμενοι δε λογαριάζουν καθόλου τα πυρομαχικά και µε τρία πολυβόλα λιανίζουν ανελέητα τον τόπο όπου μαζί µε τις χειροβομβίδες που εκτοξεύουν, δημιουργούν κόλαση πυρός και τραυματίζουν την ομάδα κρούσης, που δυσκολεύεται να σκοπεύσει κάθετα, για να υπερνικήσει µε τα μπαζούκας την αντίσταση της πέτρας και να διαρρήξει το κυκλικό τοίχωμα.

 

 Ο Πρεκεζές κάθε τόσο ρωτάει αν έπεσε ο ανεμόμυλος αλλά η απάντηση του Βρεττάκου είναι απογοητευτική: "Όχι συναγωνιστή ταξίαρχε δεν έπεσε". 

 

Όσο περνάνε οι ώρες κι αφού η εκτόξευση κι άλλων αντιαρματικών βλημάτων αποτυχαίνει να ανοίξει τους πέτρινους μεσαιωνικούς τοίχους, που στέκουν αγέρωχοι ενισχύοντας την αδιαλλαξία των υπερασπιστών του φρουρίου, ο διοικητής καταλαμβάνεται από αγωνιά. Στο Λεωνίδιο, στην επιχείρηση αυτή, που έχει ρίξει για την επιτυχία της όλες τις δυνάμεις του, η έκβαση της είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου, αφού διακυβεύεται ουσιαστικά η ύπαρξη του αντάρτικου στην Πελοπόννησο. Περνάνε έτσι γύρω στις πέντε ώρες και η μάχη έχει ανάψει παντού. Οι τροχιοδεικτικές σφαίρες διακρίνονται από μακριά να διασχίζουν το σκοτάδι. Από τη θάλασσα χτυπάνε και δύο πολεμικά πλοία, που Κανονιοβολούν και προς τις περιοχές που έχουν πιάσει ο Tσουκόπουλος κι ο Ατζακλής.

 

Οι αντάρτες προτρέπουν τους χωροφύλακες να παραδοθούν, αντί άλλης απάντησης εισπράττουν ριπές από αυτόματα όπλα. Κάποιος στρατιώτης που επιχείρησε έξοδο σκοτώνεται από μέσα. Ενώ ο διοικητής της φρουράς Γιάννης Λουµπαρδιάς, επωφελούμενος το σκοτάδι προσπαθεί να ανιχνεύσει τον έξω χώρο και τελικό σκοτώνεται από ριπή αυτόματου όπλου.

 

Κάποιοι αντάρτες μπροστά από τον ανεμόμυλο σκοτώνονται και κάποιοι άλλοι, αρκετοί, τραυματίζονται. 

 

Εδώ αφού συμπλέκονται σώμα µε σώμα αντάρτες και στρατιώτες στα φυλάκια προσπαθούν να εφορμήσουν προς το κέντρο του Λεωνιδίου. Στην προσπάθεια τους αυτή παίρνουν κάποιους όλμους και πυρομαχικά από ένα εγκαταλειμμένο φυλάκιο. Στο σημείο αυτό δίνεται το σύνθημα της σύμπτυξης και της αποχώρησης των ανταρτών που πρέπει να εγκαταλείψουν το χώρο της σύγκρουσης διότι είχε υπερβεί ο ωφέλιμος χρόνος της μάχης µε το χαρακτηριστικό σημείο εκτοξεύοντας µια φωτοβολίδα που σήμαινε την αποχώρηση. Στο διάστημα αυτό όσοι αντάρτες και αξιωματικοί είχαν εισέλθει εντός του χώρου της κωμόπολης ενημερώνουν µε σύνδεσμο τον ταξίαρχο Πρεκεζέ ότι πέτυχαν τους στόχους τους, ενώ ήταν πλέον αργά και η έκβαση της μάχης είχε κριθεί. Δεν μπορεί πλέον ο ταξίαρχος να κάνει τίποτα για να ανατρέψει τη διαταγή που είχε δώσει για αποχώρηση. Τα τμήματα ήδη είχαν απομακρυνθεί από το Λεωνίδιο µε άδεια χέρια και όσα τμήματα κάλυπταν την επιχείρηση ευρίσκονταν σε πορεία επιστροφής από διάφορες κατευθύνσεις.

 

 

Η νικηφόρα έκβαση της μάχης είχε μηδενική πρακτική αξία και γίνεται τραγική για την 55η Ταξιαρχία του ΔΣΠ. Ελάχιστα λάφυρα που πάρθηκαν δεν ισοσταθμίζουν το κόστος της επιχείρησης διότι όσα όπλα και πυρομαχικά μάζεψαν πρόχειρα ακόμα και στρατιωτικές στολές δεν πληρώνονται µε τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν.

 

 

Οι απώλειες των ανταρτών στην επίθεση αυτή ήταν περίπου 8 αντάρτες νεκροί. Ανάμεσα σε αυτούς και οι παρακάτω:

 

1) Οπλοπ/βολητής Νίκος Καρκαµπάσης από Παλαιοπαναγιά Σπάρτης

2) Αντάρτισσα, Διαμάντω Μαντζαβράκου από Αγιοργείτικα Τρίπολης

3) Αντάρτης, Σωτήρης Δολιανίτης.

 

Από πλευράς των ΜΑΥ και της Χωροφυλακής οι απώλειες είναι οι εξής: 

 

1) Ανθυπολοχαγός, Γιάννης Λουµπαρδιάς, 

2) Eπιλoχίας, Γιάννης Καντζίκης, 

3) Στρατιώτης, Κώστας Κονδύλης, 

4) Στρατιώτης, Κώστας Καραδηµητρίου, 

5) Στρατιώτης, Κώστας Λιβάνιος,
6) Στρατιώτης,Μανώλης Καραμπίνης

7) Μ.Α.Υς, Δηµήτριος Βλάχος, 

8) Πολίτης, Ματίνα Καλατζή,

9) Πολίτης, Nίκος Σαρρής, 

10) Πολίτης, Αντιγόνη Τρίκουλη. 

 

 

Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την εφημερίδα Αρκαδικοί Ορίζοντες

 

 

 

 

ΜΑΥ και Χωροφύλακες στον Μύλο του Μανωλάκη. Φωτογραφία του 1949

 

Β΄ Τάγμα Μακρονήσου

Η Μακρόνησος, απλώνεται μακρόστενη και παντελώς άνυδρη καθώς το πλοίο πλησιάζει να δέσει στον μόλο. Ένα γύρω καπέλα, γυαλιά ηλίου και ανοιχτόχρωμα ρούχα. Κι όμως ακόμα μπορείς να νιώσεις την βαριά, σχεδόν ιερή, ατμόσφαιρα του χώρου αυτού που φυλακίσθηκαν βασανίσθηκαν και πέθαναν εκατοντάδες αγωνιστές της αριστεράς και της δημοκρατίας.

Ο Κόκκινος Φάκελος βρέθηκε σήμερα στον ιστορικό χώρο της Μακρονήσου και επισκέφθηκε τον χώρο του Β΄ Ειδικού Τάγματος Οπλιτών (ΒΕΤΟ).  

Στην Μακρόνησο εδράζονταν από το 1946 έως και το 1953 επτά αναμορφωτικά στρατόπεδα. Τρία από αυτά ήταν τα λεγόμενα στρατόπεδα οπλιτών. Ο διαχωρισμός των εξόριστων στα στρατόπεδα γίνονταν ανάλογα την το φρόνημα και την ιδιότητά τους. Στα τρία στρατόπεδα οπλιτών ( Α΄, Β΄ και Γ΄ Ειδικά Τάγματα Οπλιτών ή ΕΤΟ ) στέλνονταν κρατούμενοι που έκαναν την στρατιωτική θητεία τους. Οι κρατούμενοι ήταν δημοκρατικών ή αριστερών φρονημάτων και δεν έφεραν οπλισμό. Αντιθέτως οι συνθήκες στα ΕΤΟ ήταν φρικτές και σαφώς εφάμιλλες με αυτές των άλλων στρατοπέδων. Η τροφή ήταν λίγη, ο χώρος που αναλογούσε σε έναν φαντάρο στέγαζε τρεις και τα βασανιστήρια για την δήλωση ήταν συχνά και φρικτά. Οι χώροι του των ΕΤΟ κατασκευάστηκαν ολοκληρωτικά από την σκληρή και με την κόλαση του βούρδουλα δουλειά των φαντάρων και περιλάμβαναν και τρεις βίλλες για την διοίκηση του στρατοπέδου εφοδιασμένες και με πισίνα. Άλλα κτίσματα είναι οι αρτοκλίβανοι, το θέατρο, η λεωφόρος των τεχνών και τα εκτενή φυλάκια και οι άλλες εγκαταστάσεις. Το στρατόπεδο του ΣΦΑ (Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών) εδράζεται στον νότο του νησιού. Εκεί στέλνονταν κομμουνιστές και άτομα με αποδεδειγμένη δράση. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε η επίγεια κόλαση του νησιού. Στο ΣΦΑ οι σκηνές στήνονταν μια μια ζωσμένες με σύρμα και ο κάθε κατάδικος αναγκάζονταν να βρίσκεται κάθε ώρα της ημέρας σε εδραία θέση και πλήρη ακινησία. Τα βασανιστήρια της ΣΦΑ λάμβαναν κανιβαλικές διαστάσεις. Κρεμάλα, φάλαγγες, πυρωμένα σίδερα και άλλα πολλά. Εδώ έχασαν την ζωή τους πολλοί κομμουνιστές, ήρωες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του Αλβανικού. Παράρτημα του ΣΦΑ ήταν το στρατόπεδο αναπήρων όπου στέλνονταν ανάπηροι του Αλβανικού μετώπου και ανάπηροι από τα βασανιστήρια της Μακρονήσου. Στον χώρο του ΣΦΑ λειτουργούσε και τρελοκομείο για όσους παραφρόνησαν από την φρίκη. Ανάμεσα στα ΕΤΟ και την ΣΦΑ βρίσκονταν τα υπόλοιπα στρατόπεδα των εξόριστων. Αυτά ήταν το ΕΣΑΙ ( Ειδικό Στρατόπεδο Αναμόρφωσης Ιδιωτών), το Στρατόπεδο Γυναικών και το Στρατόπεδο Ανηλίκων, όλα με την δική του φρικαλέα φήμη και τους δικούς τους νεκρούς…

Στο Β΄ ΕΤΟ

To B' ETO (ή ΒΕΤΟ) βρίσκεται πέντε περίπου χιλιόμετρα βόρεια του Α΄ΕΤΟ. Ο δρόμος από τις βροχές έχει αποσαθρωθεί τελείως. Ξεκινάμε με ένα αυτοκίνητο του ΠΕΚΑΜ φερμένο ειδικά για την επίσκεψη. Οδηγός του ο κύριος Κομνάς, ανιψιός του θρυλικού Άρη Αλεξάνδρου (καπετάν Διαμαντή). Θα κάνει πολλές διαδρομές για να μεταφέρει όσο περισσότερο κόσμο μπορεί.

Το Β΄ ΕΤΟ, απλώνεται ερειπωμένο πάνω από τον δρόμο. Εκατοντάδες κτίσματα με άδειες πόρτες και παράθυρα στέκουν κόντρα στον άνεμο. Κοντά στην παραλία βρίσκονται τα κουφάρια από δύο στρατιωτικά κτίσματα πιθανότατα πολυβολεία και αποβάθρες. Όλο το Β΄ ΕΤΟ είναι πλαισιωμένο από μια κάθετη σειρά φυλάκια. Στο κέντρο του  δεσπόζει πέρα από μια μοναχική πύλη η "λεωφόρος των τεχνών". Κατά μήκος της οι κρατούμενοι είχαν αναγκαστεί να φιλοτεχνήσουν ομοιώματα του Παρθενώνα, της Αγίας Σοφίας, του Λεωνίδα και άλλων. Ήταν και αυτό ένα ακόμα καψώνι στον μακρύ κατάλογο των αλφαμιτών.

Η πύλη του Β΄ ΕΤΟ από εδώ ξεκίναγε η "λεωφόρος των τεχνών"



Ερείπια του Β΄ΕΤΟ όπως φαίνονται από τον δρόμο

Ερείπια του Β΄ΕΤΟ από τον δρόμο

Ερείπια του Β΄ΕΤΟ

Ξεκινάμε να ανεβαίνουμε τη "λεωφόρο τεχνών". Οι ναυτικές ασκήσεις και οι μπουλντόζες της Χούντας, η βροχή και η κρατική αδιαφορία έχουν φέρει τα κτίσματα σε πλήρη διάλυση. Στα πρώτα επίπεδα της πλαγιάς ξεχωρίζουμε τις κατοικίες των εξόριστων φαντάρων. Μοιάζουν με πέτρινες σκηνές. Οι πόρτες τους και οι σκεπές τους είναι χαμηλές και είναι όλες χτισμένες με τσιμέντο, τούβλα και πλίθες. Σε ένα χώρο περίπου τρία επί τρία καλούνταν να μείνουν τρεις ή και τέσσερις φαντάροι. Γυρνάμε πίσω στην λεωφόρο. Μάταια ψάχνουμε τον Παρθενώνα και την Αγία Σοφία. Εδώ βρίσκουμε μόνο τον πεσμένο Λεωνίδα και ένα βυζαντινό στρατιώτη. Ο δικέφαλος στην ασπίδα του μοιάζει πολύ με τον αετό του τρίτου Ράιχ. Η αισθητική του πάντως είναι σίγουρα ίδια. Η ζέστη και η έλλειψη σκιάς μας κάνουν ήδη από τα πρώτα βήματα να δυσανασχετούμε. Φανταζόμαστε την ζωή εδώ.

Η θέα από την "λεωφόρο τεχνών"



Η  "λεωφόρος τεχνών"

Το "σώμα" του Λεωνίδα πεσμένο στα ερείπια του ΒΕΤΟ. Αυτός έπεσε από την αδιαφορία και τον αέρα όχι από βέλλος Περσών..



Ο βυζαντινός στρατιώτης στέκει ακόμα



Η ομοιότητα των αετών είναι προφανής...

Τα σπίτια των εξόριστων φαντάρων

Στρατώνες εξορίστων του ΒΕΤΟ



Το μόνο όμορφο στον χώρο του στρατώνα είναι η θέα της θάλασσας



Τμήμα από τις τουαλέτες του στρατοπέδου. Μόνο δύο τέτοια κτίρια για μια τεράστια έκταση στρατόπεδου

Νεροχύτες του ΒΕΤΟ

Συνεχίζουμε την ανάβαση προς τα πάνω. Η περιοχή σε αυτό διάζωμα είναι  γεμάτη σπίτια φαντάρων. Προχωράμε ευθεία και βρίσκουμε ένα κάθετο τοίχο και ένα διάζωμα. Εδώ φιγουράρει σε ψηφίδες το απομεινάρι της ελληνικής σημαίας. Κάποιος παρατηρεί: «Ακριβώς όπως κατάντησαν την Ελλάδα». Πάνω από το διάζωμα βρίσκουμε μερικά πιο καλοφτιαγμένα και ευρύχωρα κτίρια. Πρόκειται σαφώς για διοικητικά κτίρια του στρατοπέδου. Εντοπίζουμε και ένα μικρό αίθριο με πεσμένη την σκεπή του. Δεξιά και αριστερά στέκουν τα στρογγυλά αγγλικού τύπου φυλάκια και μερικές περίεργες τσιμεντένιες βάσεις. Πιθανότατα απομεινάρι τις καλλιτεχνικής επιμελητείας του στρατοπέδου…

Το διάζωμα με την ελληνική σημαία

Το αίθριο



Οι τσιμεντένιες βάσεις

Μια ακόμη τσιμεντένια βάση και δίπλα της το μοναδικό δέντρο του ΒΕΤΟ, γερμένο και αυτό από τον αέρα

Φυλάκιο αγγλικού τύπου στο ΒΕΤΟ

Η θέα από το σκοτεινό εσωτερικό του φυλακίου.

Η ανάβαση συνεχίζεται. Φθάνουμε μπροστά σε κάτι εξαιρετικά επιβλητικό. Ένα γιγάντιο ημικυκλικό κατασκεύασμα σαν τσιμεντένιο αμφιθέατρο υψώνεται μπροστά μας. Δεξιά και αριστερά του έχει σκάλες ενώ στο κέντρο του δεσπόζει μια ακόμη τσιμεντένια βάση. Θυμίζει σατανικά αρχαίο βωμό των Αζτέκων. Η σκέψη μας πλανιέται στο σκληρό αστείο που παρουσιάζει το σημείο αυτό. Είναι σαν να έχτισαν ένα βωμό πάνω από το γιγάντιο θυσιαστήριο του ΒΕΤΟ. Το χαζεύουμε για λίγο σιωπηλοί και συνεχίζουμε την ανάβαση πάνω από αυτό. Δεξιά και αριστερά ένα σμάρι πέρδικες τρομάζουν και πετούν μακριά. Η λαθροθηρία στο νησί οργιάζει. Μοιάζει σαν κάθε έμβιος οργανισμός να δίνει τον δικό του αγώνα εδώ. Στρίβουμε δεξιά προς την χαράδρα στα νότια του ΒΕΤΟ. Από πάνω μας βρίσκεται το ερείπιο ενός μεγάλου πολυτελούς κτιρίου με μια περίεργη τσιμεντένια αψίδα. Το έδαφος εδώ είναι βραχώδες και γεμάτο θάμνους και αποφασίζουμε να κινηθούμε περιμετρικά.



Το "θησιαστήριο" του ΒΕΤΟ



Το "θησιαστήριο του ΒΕΤΟ καθώς ανεβαίνουμε τις σκάλες του

Τα ερείπια του κτιρίου με την καμάρα

Η βεράντα του κτιρίου με την καμάρα και το μονοπάτι που βγάζει στην χαράδρα με τις βίλλες

Στα δεξιά μας πέφτουμε σε ένα περιφερειακό μονοπατάκι. Από κάτω μας απλώνεται η χαράδρα στο πλάι του ΒΕΤΟ. Εδώ κατεβαίνει ένας δροσερός αέρας από το ύψωμα. Κάτω μας βρίσκονται χτισμένες τρεις βίλλες. Μεγάλα κτίρια με αμφιθεατρική θέα, σιντριβάνια και μια πισίνα (!). Είναι η βίλλα του Μπαϊρακτάρη. Μετά λύπης βλέπουμε ότι σε αυτήν κάποιος έχει κατασκευάσει μια νέα στέγη από κεραμίδια και την έχει εφοδιάσει με κεραία τηλεόρασης και ηλιακό συλλέκτη. Οι καταπατητές είναι πολλοί στο νησί και κατά κανόνα χρησιμοποιούν παλιά κτίρια ιστορικής αξίας για σπίτια ή μαντριά για τα ζώα τους. Το εν λόγω κτίριο έχει και ένα σύγχρονο γιαπί λίγο πιο δίπλα. Μάλλον χτίζουν εξωτερικό μπάνιο. Κάπου πιο πέρα σε μια άλλη βίλλα ακούγονται κρωξίματα από γαλοπούλες. Πιθανότατα η βίλλα έχει γίνει κοτέτσι. Σε κάποια από τις βίλλες αυτές είχε φιλοξενηθεί ο Γκλύξμπουργκ και ο Κανελλόπουλος όταν επισκέφθηκαν το νησί και το χαρακτήριζαν ως νέο Παρθενώνα..



Η μεταποιημένη βίλλα του ΒΕΤΟ



Δίπλα στην βίλλα το γιαπί

Φθάνουμε σιγά σιγά στην κορφή του ΒΕΤΟ. Από μακριά ξεχωρίζει ένα σύμπλεγμα κτιρίων . Πρόκειται για μια τσιμεντένια σκαλωτή δεξαμενή ή υδραγωγείο και για ένα τριγωνικό φυλάκιο. Δεξιά και αριστερά το κτίσμα έχει βρύσες σε σειρά. Προφανώς πρόκειται για το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ. Πίσω από αυτό η πλαγιά ξεκινά να κατηφορίζει ξανά. Από πίσω από το στρατόπεδο βρίσκονταν το λεγόμενο σύρμα ή απομόνωση. Επρόκειτο για μια περιφραγμένη με συρματόπλεγμα έκταση όπου στέλνονταν οι κρατούμενοι για να βασανιστούν σαδιστικά. Εδώ βρίσκονταν το πρόσωπο πίσω από φτιασιδωμένο προσωπείο του ΒΕΤΟ…

Το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ με το τριγωνικό φυλάκιο

Το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ

Το φυλάκιο του υδραγωγείου του ΒΕΤΟ

Το φυλάκιο

Η βόρεια μεριά του υδραγωγείου

Εδώ τελειώνει η περιήγησή μας στο Β΄ Τάγμα Μακρονήσου. Ενός τόπου πόνου και θανάτου που όμως δεν μπορέι παρά, μέσα από το παράδειγμα των όσων έμειναν για πάντα εδώ, αλλά και όσων γλίτωσαν, να μας εμπνέει για νέους αγώνες προς το σοσιαλιστικό μέλλον και την ευτυχία της ανθρωπότητας...

Η Μακρόνησος στο σφυρί

Η Μακρόνησος βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Κινδυνεύει ως ιστορικός τόπος και ιστορική μνήμη, ως σύμβολο μαρτυρίου και αντίστασης του ανθρώπου σε κάθε εκμεταλλευτική εξουσία που θα επιχειρήσει τον εξανδραποδισμό του. Η Μακρόνησος κινδυνεύει από τα μεγάλα συμφέροντα που ανακάλυψαν ότι ο άνυδρος αυτός τόπος μπορεί να τους αποφέρει κέρδη. Η Μακρόνησος κινδυνεύει από την κεντρική και τοπική εξουσία, που κάνει πλάτες σε αυτά τα συμφέροντα και που αργά αλλά μεθοδικά προετοιμάζει το έδαφος για να τους την παραδώσει, με το επιχείρημα ότι έτσι θα βρεθούν χρήματα για την προστασία των ιστορικών μνημείων.

Η Μακρόνησος ως ιστορικός τόπος

Η Μακρόνησος καθιερώθηκε ως ιστορικός τόπος στις συνειδήσεις των νεότερων γενιών χάρη στους αγώνες των μαρτύρων της, του λαϊκού κινήματος και των κομμουνιστών που διέσωζαν, με κάθε τρόπο, την ιστορική μνήμη στα δύσκολα χρόνια του μετεμφυλιακού καθεστώτος και έως τις μέρες μας. Από το επίσημο κράτος αναγνωρίστηκε ως τέτοιος το Μάη του 1989 με υπουργική απόφαση της τότε υπουργού Πολιτισμού, Μελίνας Μερκούρη. Με την απόφαση εκείνη ως ιστορικός τόπος χαρακτηριζόταν ολόκληρο το νησί και «ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία όλα τα κτίρια των στρατοπέδων της Μακρονήσου, γιατί πολλά από αυτά κτίστηκαν από τους ίδιους τους κρατούμενους, μέσα στα οποία έζησαν κάτω από τις γνωστές συνθήκες και τα οποία χαρακτηρίζουν την εποχή στο συγκεκριμένο χώρο και την Ιστορία του».

Ενα χρόνο αργότερα, τον Απρίλη του 1990, επί Οικουμενικής κυβέρνησης, με Κοινή Απόφαση των υπουργών Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ συγκροτήθηκε Ομάδα Εργασίας με αρμοδιότητα τη «διαμόρφωση προγράμματος παρεμβάσεων για την προστασία και την ανάδειξη του ιστορικού τόπου της Μακρονήσου και των ιστορικών κτιρίων και στρατοπέδων». Τρία χρόνια μετά, τον Απρίλη του 1993, οργανώθηκε ημερίδα με θέμα την «Προστασία και την ανάδειξη του ιστορικού τόπου της Μακρονήσου». Συνδιοργανωτές της ημερίδας ήταν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, η Πανελλήνια Ενωση Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου, ο ΣΑΔΑΣ (Πανελλήνια Ενωση Αρχιτεκτόνων) και το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS. Στο πόρισμα της ημερίδας σημειώνεται ότι η Μακρόνησος είναι ένας τόπος «όπου ασκήθηκε βία από την εξουσία για θέματα ιδεολογίας, πίστης και αρχών σε δεκάδες χιλιάδες κρατούμενους». Για το λόγο αυτό και για όσα διαδραματίστηκαν σε βάρος των αγωνιστών το πόρισμα χαρακτηρίζει τη Μακρόνησο «ως ένα σύμβολο αντίστασης κατά της βίας με εμβέλεια εθνική και παγκόσμια». Τονίζει μάλιστα πως «καθολική είναι η αντίληψη ότι η Μακρόνησος αποτελεί εθνικό μνημείο εξαιρετικής σημασίας για την αυτογνωσία και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης του λαού μας. Μνημείο με σημαντική απήχηση για τη δύναμη των κοινωνικών ιδανικών και την αντίσταση κατά της βίας». Και υπογραμμίζει: «Σε οικουμενικό επίπεδο η Μακρόνησος εντάσσεται στο πλέγμα των συναφών στρατοπέδων συγκεντρώσεως, ορισμένα εκ των όποιων σήμερα λειτουργούν ως μνημειακοί μουσειακοί χώροι». Ασφαλώς, διαβάζοντας κανείς μια τέτοια εκτίμηση, είναι αδύνατο να μην εντάξει τη Μακρόνησο στο πλέγμα των συναφών, δηλαδή των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, που είναι γνωστά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Στο πόρισμα της ημερίδας καταγράφονται μια σειρά από προτάσεις για την ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα της Μακρονήσου καθώς και η ανάγκη δημιουργίας θεσμικού πλαισίου, όπως: «Εκδοση Προεδρικού Διατάγματος προστασίας με καθορισμό χρήσεων γης και ζωνών προστασίας. Χαρακτηρισμός και κήρυξη αρχαιολογικών περιοχών. Θεσμοθέτηση δασικών περιοχών. Ενταξη της Μακρονήσου στον κατάλογο των προστατευόμενων στρατοπέδων κατά της βίας, σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».

Τελικά, την 1/11/1995 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης το Προεδρικό Διάταγμα που καθόριζε τις χρήσεις γης και τους περιορισμούς δόμησης στο νησί. Με βάση αυτό το διάταγμα το νησί χωρίστηκε σε τρεις ζώνες, στις οποίες απαγορεύτηκε ρητά και κατηγορηματικά: «α) Η κατάτμηση γης. β) Η λατόμευση και η εξόρυξη, επιτρεπομένης μόνο της αναγκαίας για τη λήψη προϊόντων αναστήλωσης των μνημείων του νησιού. γ) Η ιχθυοκαλλιέργεια, η κτηνοτροφία, το κυνήγι. δ) Η εκτέλεση τεχνικών έργων υποδομής, υπερτοπικού χαρακτήρα (εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, εναπόθεσης και επεξεργασίας στερεών αποβλήτων, λιμενικές εγκαταστάσεις, αεροδρόμια), επιτρεπομένης μόνο της εκτέλεσης έργων υποδομής που εξυπηρετούν τις επιτρεπόμενες με το παρόν διάταγμα χρήσεις. ε) Η τοποθέτηση κάθε είδους διαφημίσεων και φωτεινών επιγραφών. στ) Η κυκλοφορία οχημάτων, εκτός δύο (2) μόνο ταξί για τις ανάγκες των επισκεπτών». Στο νησί η μόνη οικονομική δραστηριότητα που επιτρέπεται από το Προεδρικό Διάταγμα είναι η μελισσοκομία, «χωρίς κτιριακές εγκαταστάσεις, με εναπόθεση μόνο κυψελών».

Τι όμως απ' όλα αυτά εφαρμόστηκε;

Πώς η εξουσία «τιμά» τη Μακρόνησο

Αν και έχουν περάσει 22 χρόνια από την ανακήρυξη της Μακρονήσου σε ιστορικό τόπο, από μέρους της πολιτείας και των τοπικών αρχών ουσιαστικά δεν έχει γίνει τίποτα ώστε ό,τι ορίστηκε στα χαρτιά με νόμο να συντελεστεί στην πράξη. Επί Μελίνας Μερκούρη στο υπουργείο Πολιτισμού, και μάλλον επειδή το ΠΑΣΟΚ απέβλεπε στις ψήφους των αντιστασιακών καλλιεργώντας το προφίλ του δήθεν αριστερού κόμματος, έγιναν κάποια έργα αναστήλωσης κτιρίων κι ενός θεάτρου και φτιάχτηκε μια μικρή προβλήτα για να προσεγγίζουν τα πλοία που μεταφέρουν προσκυνητές. Τα έργα όμως αυτά - με τη γενικότερη απραξία, αν όχι εχθρότητα προς το χώρο, τόσο των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, όσο και αυτών της ΝΔ - στην πραγματικότητα υπερτόνισαν την πλήρη εγκατάλειψη του νησιού αντί να την αμβλύνουν.

Σήμερα στο νησί η κτηνοτροφία συνεχίζεται χωρίς κανένα εμπόδιο. Ο Δήμος της Κέας (Τζια), στη διοικητική ευθύνη και ιδιοκτησία του οποίου βρίσκεται η Μακρόνησος, μισθώνει τις εκτάσεις του νησιού σε πέντε - έξι οικογένειες, οι οποίες - σύμφωνα με όσα έχει στο παρελθόν πει στον  Ριζοσπάστη ο δήμαρχος Νίκος Δεμένεγας - διατηρούν δύο - τρεις χιλιάδες αιγοπρόβατα. Ο δήμος δεν επιχείρησε ποτέ - και ούτε σκέφτεται - να απομακρύνει τους κτηνοτρόφους και τα ζώα τους από το νησί. Αντιθέτως, θεωρεί την κτηνοτροφία μέρος της ιστορίας του νησιού! Παρά το γεγονός ότι τα διατηρητέα κτίρια του στρατοπέδου, ακόμη και οι εκκλησίες, έχουν μετατραπεί σε ποιμνιοστάσια κι είναι γεμάτα κοπριές. Την τακτική αυτή του δήμου συνδράμει και η πολιτεία, η οποία, σύμφωνα με τον δήμαρχο, με υπουργικές αποφάσεις - μέχρι και πριν από δύο χρόνια - παρέτεινε το καθεστώς της παρουσίας των κτηνοτρόφων (παροχή αδειών βοσκής).

Η Μακρόνησος έχει γίνει επίσης χώρος παράνομου κυνηγιού και, το χειρότερο, νεκροταφείο αυτοκινήτων. Οι αρμόδιες υπηρεσίες της Νομαρχίας έχουν καταγράψει επισήμως πενήντα εγκαταλειμμένα αυτοκίνητα, τα οποία - κατά τον δήμαρχο Κέας - δεν υπάρχει δυνατότητα να απομακρυνθούν. Παράλληλα στο νησί οργιάζει η παράνομη οικοπεδοποίηση. Δεκάδες κτίσματα που ανοίκουν στα ιστορικά στρατόπεδα, σουλουπώνονται με σοβάδες και σκεπές και εφοδιάζονται παράνομα με κεραίες τηλεόρασης και ηλιακούς συλλέκτες.

Την πραγματικότητα αυτή έχει επιβεβαιώσει με έκθεσή του - από τις 26/10/2006 - και ο διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Λαυρίου, ο οποίος διενήργησε έλεγχο ύστερα από καταγγελίες. Ο διοικητής κατέγραψε πάνω από τριάντα παράνομα κτίσματα, με προεξάρχον την ιστορική και χτισμένη με αίμα αγωνιστών βίλλα του Μπαιρακτάρη στο Β΄ Τάγμα.

Το κακό όμως δε σταματάει εδώ. Δε σταματάει στην αδιαφορία των αρχών να συντηρήσουν και να αναδείξουν το σημαντικότερο ιστορικό τόπο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Δε σταματάει με την αδιαφορία τους να προστατεύσουν από τη βεβήλωση τόσο το νησί όσο και τα μνημεία του, διορίζοντας έστω κι έναν φύλακα στο χώρο. Ο κίνδυνος για τη Μακρόνησο δε βρίσκεται, κυρίως, στη φθορά του χρόνου και στις πράξεις των ανθρώπων που ζουν εκεί με τα κοπάδια τους, χωρίς, ίσως, να έχουν συνείδηση της ιστορικής της σημασίας. Ο κίνδυνος βρίσκεται στο γεγονός ότι οι αρμόδιοι έχουν άλλα σχέδια.

Στόχος η παράδοση του νησιού στην ιδιωτική πρωτοβουλία

Ο δήμαρχος Κέας παραδέχτηκε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι στόχος του δήμου είναι να αλλάξει το Προεδρικό Διάταγμα που καθορίζει τις χρήσεις γης στη Μακρόνησο, ώστε τουλάχιστον ένα κομμάτι της να παραδοθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, ειδικότερα δε σ' εκείνη την ιδιωτική πρωτοβουλία - ντόπια και ξένη - που επενδύει στην ενέργεια.

Ο Ν. Δεμένεγας παραδέχτηκε ότι έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από επιχειρηματίες να εγκαταστήσουν στη Μακρόνησο ανεμογεννήτριες, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει αν δεν αλλάξει το νομικό καθεστώς του νησιού. «Είχε εκδηλωθεί - μας είπε - κάποια στιγμή ενδιαφέρον και μάλιστα δημιουργούσε ένα πολύ σοβαρό έσοδο για να συντηρηθούν τα μνημεία και να αναδειχτούν και να γίνουν έτσι πόλος έλξης και προβολής της ιστορικής μνήμης της Μακρονήσου. Αλλά αυτό το πράγμα δεν περπάτησε γιατί κάποιοι είχαν σοβαρές αντιρρήσεις τότε. Αν δεν αλλάξει, λίγο να βελτιωθεί το Προεδρικό Διάταγμα που απαγορεύει τα πάντα, δεν πρόκειται να βοηθήσει. Κι εμείς έχουμε την άποψη ότι η εκμετάλλευση ενός κομματιού της Μακρονήσου για ήπιες μορφές ενέργειας, που δε θα προσβάλλει τον ιστορικό χαρακτήρα του νησιού, θα μπορούσε να βοηθήσει να αναδειχτεί αυτό το πράγμα». Και πρόσθεσε: «Εχει πολύ σοβαρό πλεονέκτημα η Μακρόνησος. Και μεγάλο αιολικό δυναμικό έχει και είναι πολύ κοντά στο ενεργειακό κέντρο του Λαυρίου, που σημαίνει ότι έχει ελάχιστα κόστη μεταφοράς ενέργειας από ένα άλλο νησί ή ένα ξερονήσι, όπως κάποια στιγμή ακούστηκε για τη Γυάρο».

Ο δήμος σκέφτεται να προωθήσει άμεσα τη θέση του για τροποποίηση του νομικού πλαισίου που διέπει τη Μακρόνησο. Για το λόγο αυτό διοργανώθηκε άλλωστε και τον Σεπτέμβρη του 2008, ημερίδα όπου κλήθηκαν όλοι οι αρμόδιοι φορείς να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους. Το δίλημμα ή, καλύτερα, ο εκβιασμός είναι πολύ απλός στη σύλληψή του: Θέλετε να μείνει κάτι από τη Μακρόνησο ως ιστορικός τόπος; Τότε δεχτείτε την αλλαγή του νομικού καθεστώτος για να 'ρθουν οι ιδιώτες.

Εξήντα χρόνια πριν η Μακρόνησος ήταν τόπος μαρτυρίου, βεβήλωσης του ανθρώπινου πολιτισμού, «σχολείο» αναβάπτισης των συνειδήσεων στην κολυμβήθρα της εθνικοφροσύνης. Σήμερα, το πείραμα πάει να επαναληφθεί σε ό,τι απέμεινε από τότε. Στο άγριο, αφιλόξενο έδαφός της καλείται να μαρτυρήσει η ιστορική μνήμη, τα τεκμήρια της ιστορικής αλήθειας, να αναμορφωθούν εκ νέου οι συνειδήσεις με την ιδεολογία και την πρακτική της οικονομίας της αγοράς.

Σκουπίδια και μπάζα στην Μακρόνησο

Αυθαίρετα κτίσματα και αυτοκίνητα στο χώρο του πρώτου τάγματος (ΑΕΤΟ)
Μόνο ορισμένα, βάσει νόμου αυτοκίνητα επιτρέπονται στο νησί



Αυθαίρετο παραθαλάσσιο σπίτι με αυτοκίνητο στο χώρο του Β' Τάγματος. Πρόκειται για μεταποιημένο κτίσμα του ιστορικού στρατοπέδου.

Δεύτερο αυθαίρετο κτίσμα στο Β΄ Τάγμα. Το σπίτι διαθέτει και δική δεξαμενή νερού και είναι χτισμένο πάνω σε σύμπλεγμα κτιρίων του Β΄ΕΤΟ.

Η Βίλλα του Διοικητή του Β΄ΕΤΟ. Το κτίριο διέθετε πισίνα και συντριβάνι και βρίσκεται στην χαράδρα αριστερά του Β΄ Τάγματος. Ο καταπατητής της έχει βάλει νέα στέγη, κεραία τηλεόρασης και ηλιακό συλλέκτη.

Ο καταπατητής της Βίλλας του Β' ΕΤΟ κτίζει και εξωτερικό κτίριο στον χώρο. Κοντά στην βίλλα, σε παρακείμενο ιστορικό κτίριο, υπάρχει κοτέτσι με γαλοπούλες...

Εκδήλωση στην Μακρόνησο

Πραγματοποιήθηκε σήμερα με μεγάλη επιτυχία η εκδήλωση της Πανελλήνιας Επιτροπής Κρατούμενων Αγωνιστών Μακρονήσου (ΠΕΚΑΜ) στο μαρτυρικό νησί. Η εκδήλωση που συγκέντρωσε πάνω από 400 επισκέπτες, είχε ως σκοπό την ανάδειξη του μνημείου της Μακρονήσου και την ενημέρωση του κόσμου σχετικά με τον ιστορικό αυτό τόπο όπου βασανίσθηκαν και έχασαν την ζωή τους χιλιάδες αγωνιστές.

Η εκδήλωση ξεκίνησε στο άγαλμα του αγωνιστή μακρονησιώτη στο Α΄ Τάγμα (ΑΕΤΟ), που έχει φιλοτεχνηθεί από τον γλύπτη και πρόεδρο του ΠΕΚΑΜ κ. Ριζόπουλο. Εκεί αναγνώσθηκαν τμηματικά, μαρτυρίες από κρατούμενους στο νησί και έγινε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα της Μακρονήσου. Η εκδήλωση πλαισιώθηκε με ζωντανή μουσική από τον συνθέτη και μέλος του ΠΕΚΑΜ, Σωτήρη Κάσσο καθώς και με ποιητικά αποσπάσματα με θέμα την Μακρόνησο. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης, η προσοχή εστιάσθηκε στην εγκατάλειψη από πλευράς πολιτείας, του ιστορικού αυτού χώρου, καθώς αναδείχθηκε και το πρόβλημα της παράνομης οικοπεδοποίησής του. Την εκδήλωση χαιρέτησε το εργατικό κέντρο Λαυρίου, που υποσχέθηκε την πολύτιμη συνδρομή του για την αναστήλωση πολλών υπό κατάρρευση κτισμάτων.

Ιδιαίτερα βαθιά ήταν η ομιλία της κ. Γαβριηλίδου, αδελφής του Κώστα Γαβριηλίδη, που ήταν κρατούμενη στις γυναικείες φυλακές Μακρονήσου, καθώς και το προσκλητήριο νεκρών που έκλεισε με την μουσική της φυσαρμόνικας ενός παλιού κρατουμένου αγωνιστή ...

Η επίσκεψη στην Μακρόνησο συνεχίσθηκε με μια ξενάγηση στο Α΄ Τάγμα και το κτίριο των αρτοκλιβάνων, όπου κρατούμενοι αγωνιστές αφηγήθηκαν τα γεγονότα της σφαγής των 300 σκαπανέων.

Τέλος, σημαντικό είναι να ειπωθεί ότι το ΠΕΚΑΜ κατέθεσε ψήφισμα ενάντια στην εκμετάλλευση του ιστορικού χώρου της Μακρονήσου, πράγμα που έγινε αποδεκτό με ενθουσιασμό και από τον παρευρισκόμενο κόσμο.

Το πλοίο φθάνει στο νησί

Η μακριά ουρά του κόσμου πηγαίνει προς το άγαλμα του μακρονησιώτη για το άνοιγμα της εκδήλωσης...

Η εκδήλωση ξεκινά



Στο βήμα η πολιτιστική ομάδα και το προεδρείο του ΠΕΚΑΜ



Στο βήμα ο πρόεδρος του ΠΕΚΑΜ κ Ριζόπουλος



Πλάνα από την εκδήλωση

Πλάνα από την εκδήλωση

Ο κόσμος μαζεύεται για την συνέχεια της εκδήλωσης στον χώρο των αρτοκλιβάνων

Στο παρακάτω λινκ θα βρείτε την μουσική που συνέθεσε ο συνθέτης Σωτήρης Κάσσος για την Μακρόνησο. Μέρος της ακούστηκε στην εκδήλωση:

http://www.youtube.com/user/nursien#p/u/7/e9VM_E1RcCY

Οι πίνακες του βίντεο ανήκουν στον ζωγράφο κ. Σκουρτέλη, που και εκείνος είχε συγγενείς στην Μακρόνησο....

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ

Την  Κυριακή 29 του Μάη θα πραγματοποιηθεί από το ΠΕΚΑΜ και το Μουσείο Μακρονήσου επίσκεψη στον χώρο του Α' ΕΤΟ της Μακρονήσου. Οι επισκέπτες θα μπορούν να επισκεφθούν και τους αρτοκλίβανους του νησιού και να έρθουν σε επαφή με ένα από τα πιο αιματοβαμμένα και πιο ηρωικά περιστατικά της ελληνικής ιστορίας.  

Τα πούλμαν για το νησί φεύγουν στις 7 π.μ. από την πλατεία Κάνιγγος και το καράβι αναχωρεί από το λιμάνι του Λαυρίου για το νησί στις 8:45 π.μ. (για όσους επιθυμούν να έρθουν με τα δικά τους μέσα).

Η επίσκεψη θα διαρκέσει περίπου 4 ώρες ενώ θα περιλαμβάνει και μικρής διάρκειας εκδήλωση καθώς και περιηγήσεις. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε καθημερινά 10:00- 13:00 και 17:30 - 19:30 με το ΠΕΚΑΜ στο  2103247820 

Όσοι επιθυμούν να επισκευθούν το νησί με το ΠΕΚΑΜ, καλό θα είναι να έχουν μαζί τους νερό και ένα καπέλο για τον ήλιο. Νερό θα υπάρχει και στους αρτοκλίβανους. Σε περίπτωση που οι καιρικές συνθήκες δεν επιτρέψουν την επίσκεψη, η εκδήλωση θα μεταφερθεί στο πολιτιστικό κέντρο του Λαυρίου.



Στα βήματα της Ιστορίας - Σκοπευτήριο

Στην ιστορική Καισαριανή στο Πάρκο ανάμεσα σε αυτήν και τον Βύρωνα βρίσκεται το ηρωικό σκοπευτήριο. Το σκοπευτήριο ιδρύθηκε ως χώρος της Σκοπευτικής Εταιρείας το 1914 και λειτούργησε μέχρι την Κατοχή για τις δραστηριότητές της. Με την επιβολή της τριπλής Κατοχής στην Ελλάδα, ο χώρος του Σκοπευτηρίου μετατράπηκε σε τόπο μαρτυρίου για χιλιάδες πατριώτες. Μέχρι και τις τελευταίες ημέρες των Γερμανών στην Αθήνα, στον χώρο αυτό πραγματοποιούνταν εκτελέσεις. Οι εκτελεσθέντες προέρχονταν από τις φυλακές Αβέρωφ, την Μπουμπουλίνας και το στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Οι εκτελέσεις διενεργούνταν για δύο λόγους. Είτε ως ποινή των γερμανικών αρχών σε πατριώτες και αγωνιστές που συλλαμβάνονταν και βασανίζονταν στην Μπουμπουλίνας, είτε ως αντίποινα για τον θάνατο Γερμανών στρατιωτών και αξιωματικών από την Εθνική Αντίσταση. Το μέτρο αυτό εφαρμόζονταν σε αναλογία ενός προς πενήντα εάν επρόκειτο για Γερμανό φαντάρο είτε σε αναλογία ενός προς εκατό εάν επρόκειτο για Γερμανό αξιωματικό.

Η διαδικασία που ακολουθούνταν ήταν η παρακάτω: Οι κρατούμενοι μεταφέρονταν στο Σκοπευτήριο με στρατιωτικά αυτοκίνητα και κάτω από αυστηρή φρουρά. Στον χώρο παρέμεναν αλυσοδεμένοι για περίπου 30 λεπτά μέχρι να ετοιμασθεί το απόσπασμα. Το απόσπασμα αποτελούνταν είτε από τουφεκιοφόρους σε δύο δεκάδες είτε από ένα ή δύο μικρά πυροβόλα όπλα. Οι φυλακισμένοι γδύνονταν και έμεναν με το εσώρουχο και οδηγούνταν ανά πεντάδες ή δεκάδες στον τόπο εκτέλεσης. Εκεί τους διαβάζονταν ή εντολή εκτέλεσης και ακολουθούσε η διαδικασία του τουφεκισμού. Τα σώματα των πατριωτών πετάγονταν πίσω από τον τοίχο για να τα μαζέψουν οι συγγενείς τους που συνήθως περίμεναν απέξω.

Στην περίπτωση της εκτέλεσης των 200 του Μάη του 1944, ο Ναπολέων Σουκαντζίδης αρνήθηκε να γδυθεί αυτός ή οι σύντροφοί του. Είπε χαρακτηριστικά του εξής. «Είναι απαράδεκτο να γδυθούν μπροστά σας άνθρωποι που σε λίγο θα βρουν τον θάνατο. Μπορείτε είτε να το δεχτείτε είτε να περάσουμε όλοι την ημέρα με εσάς να κυνηγάτε εμάς γύρω γύρω μέχρι να μας πετύχετε.» Έτσι τελικά οι 200 κομμουνιστές εκτελέστηκαν με τα ρούχα τους και την γροθιά υψωμένη.

Σήμερα το Σκοπευτήριο βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Οι πλάκες με τα ονόματα βρίσκονται κλειδωμένες και μακριά από το κοινό ενώ οι τοίχοι σε διάφορα σημεία έχουν πέσει επιτρέποντας σε διάφορα μέλη της Χρυσής Αυγής να αμαυρώσουν τον χώρο με μπογιές και συνθήματα.

Γνωστοί ήρωες του Σκοπευτηρίου

• Ναπολέων Σουκαντζίδης, μέλος του ΚΚΕ και απόφοιτος της Ανωτάτης Εμπορικής.
• Κώστας Περρικός, μέλος της ΠΕΑΝ, αξιωματικός αεροπορίας
• Ανδρέας Καραχάλιος, μέλος του ΕΛΑΣ, σκοτώθηκε στον τοίχο του Σκοπευτηρίου κατά τα Δεκεμβριανά από χίτες και Χωροφύλακες



Η πλάκα των νεκρών του Σκοπευτηρίου με τα μαραμένα στεφάνια



Το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στο βάθος ο χώρος που έπεφταν τα σώματα των πατριωτών κατά την εκτέλεση