Η μάχη στον σταθμο του Αιτωλικου

Βρισκόμαστε στο έτος 1944, οι Γερμανικές δυνάμεις στην Ελλάδα ετοιμάζονται για μαζική υποχώρηση. Ο Κόκκινος Στρατός προελαύνει ακάθεκτος και μέρα με την μέρα η δυνατότητες επιστροφής στενεύουν. Από την άλλη μεριά ο ΕΛΑΣ μάχεται σκληρά ενάντια στον κατακτητή. Εντολή του Γενικού Στρατηγείου είναι η ένταση των επιχειρήσεων με ανατινάξεις, σαμποτάζ και κάθε είδους δολιοφθορές προκειμένου οι Γερμανοί να παγιδευτούν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο ΕΛΑΣ γνωρίζει την κρισιμότητα του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας μας για τον γερμανικό στρατό και τις μετακινήσεις του. Πολλά χτυπήματα διενεργούνται σε όλη την επικράτεια σε συρμούς, σταθμούς και δίκτυα. Ένα από αυτά είναι και το χτύπημα στο Αιτωλικό στις 22/06/1944.

Στις 1/06/1944 το 2/36 Σύνταγμα του εφεδρικού ΕΛΑΣ Μεσολογγίου λαμβάνει την εντολή να προκαλέσει δολιοφθορές στο σιδηροδρομικό δίκτυο της περιοχής του Αιτωλικού. Ήδη από τον Μάη, ο ΕΛΑΣ είχε εξουδετερώσει την φρουρά του σταθμού Γαλατά και ο ΕΑΜικός μηχανοδηγός Νίκος Αντώνογλου είχε αποσυνδέσει την ατμομηχανή του συρμού και την είχε ρίξει στην θάλασσα. Αργότερα, στις 03/06, ένα τάγμα του 2/36 με αρχηγό τον Κώστα Κοκολιά ανατίναξε μια οδική γέφυρα στα Φραγκουλέικα κοντά στην Κλεισούρα και έκλεισε το στενό της με βράχια. Τέσσερις ημέρες μετά πάλι το τάγμα του Κοκολιά μαζί με τους Θεόδωρο Κουσούλα και Γιάννη Σαπλαούρα κουβάλησαν μια γερμανική νάρκη "τέλερμαν" και ανατίναξαν μια στρατιωτική αμαξοστοιχία στην θέση Τραγάνα. Οι επιχειρήσεις όμως αυτές ήταν αν και επιτυχείς, μικρής κλίμακας. Το Γενικό Στρατηγείο πίεζε για μεγαλύτερης κλίμακας επιχειρήσεις στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό και οι Γερμανοί έχοντας απόλυτη ανάγκη την μοναδική αυτή σιδηροδρομική αρτηρία έλαβαν πρόσθετα μέτρα ασφαλείας που καθιστούσαν τις επιχειρήσεις πολύ πιο δύσκολες.

Η γερμανική διοίκηση του Μεσολογγίου προέβηκε στα παρακάτω μέτρα:

·         Εγκατέστησε στην περιοχή Στάμνα μια διμοιρία Γερμανών και γερμανοτσολιάδων με βαριά όπλα πυρός και ασύρματο

·         Αύξησαν την φρουρά του διερχόμενου στρατιωτικού τρένου σε 24 άνδρες από 15

·         Τοποθέτησαν μπροστά από την ατμομηχανή μια κλούβα με κρατούμενους πατριώτες από τις φυλακές του Μεσολογγίου και του Αγρινίου. Η κλούβα αυτή είχε στην μέση της μιά νάρκη που μπορούσαν να την ανατινάξουν από το τρένο οι σκοποί.

·         Τέλος, έβαλαν στο δεύτερο βαγόνι μετά την κλούβα, αμμόσακους και φρουρά από ντόπιους χωροφύλακες. 

Η διοίκηση του 2/36 βλέποντας τα νέα μέτρα των Γερμανών και την κλούβα διέκοψαν αμέσως κάθε επιθετική δραστηριότητα και έστειλαν αναφορά στην διοίκηση του 36ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Τριχωνίας. Σε δύο με τρεις ημέρες το 2/36 λαμβάνει διαταγή να μελετήσει καλά και να οργανώσει επιχείρηση σαμποτάζ στον σταθμό του Αιτωλικού. Η εντολή αναφέρει ότι την ανατίναξη θα κάνει Άγγλος σαμποτέρ και ότι πρόσθετα μέτρα πρέπει να ληφθούν για να μην πάθει τίποτα κανένας από τους πατριώτες στην κλούβα. Την νύχτα της 11ης Ιουνίου ανιχνευτές του 2/36 κατεβαίνουν στην περιοχή του σταθμού του Αιτωλικού για να κάνουν αναγνώριση χώρου. Εκεί εντοπίζουν πολλές δυσκολίες στην διενέργεια μιας τέτοιας επιχείρησης

·          Στον σταθμό του Αιτωλικού οι Γερμανοί διατηρούν εκτός του σταθμάρχη και του μόνιμου προσωπικού, συνεργείο επισκευής γραμμών με αρχιεργάτη και όλα τα ανάλογα εργαλεία αλλά και μικρό φαρμακείο.

·         Το έδαφος κοντά στον σταθμό εκτός του ότι είναι πεδινό διαθέτη και μερικά ημιτελή κτίσματα που άνετα μπορούν να τα αξιοποιήσουν στην μάχη οι Γερμανοί.

·         Το ίδιο το δρομολόγιο του τρένου περνά από περιοχή δύσβατη και τελείως ακάλυπτη.

·         Σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από τον σταθμό του Αιτωλικού σταθμεύουν μεγάλες δυνάμεις Γερμανών, μια πυροβολαρχία σταθμεύει στο λιμάνι του Μεσολογγίου με επάκτια πυροβόλα, μια ακόμα στην περιοχή Ταμπουράκι και στους στρατώνες του Αγίου Αθανασίου υπάρχει μια ομάδα μηχανοκίνητων, ένας σχηματισμός με άλογα Ιταλών και ένα τάγμα μουσουλμάνων φασιστών από το Τουρκμενιστάν.

Οι πληροφορίες αυτές μεταφέρονται άρτια στην διοίκηση του 2/36 και σε μερικές ημέρες καταστρώνεται ένα πλήρες και αναλυτικότατο σχέδιο επίθεσης. Το σχέδιο περιλαμβάνει κατόπιν εντολής τα παρακάτω:

·         Απόλυτη μυστικότητα από τους αντάρτες λόγω εντοπιότητας τους.

·         Κυκλοφορία προκηρύξεων για να ενημερωθεί ο απλός κόσμο και να μην ταξιδεύει με το τρένο.

·         Ανατίναξη τις γραμμής στην γέφυρα Φοινικιάς σε απόσταση περίπου 1000 μέτρων από τον σταθμό.

·         Ναρκοθέτηση του δρόμου Αιτωλικού-Φοινικιάς και τοποθέτηση πλαγιοφυλακής που θα δράση άμεσα ενάντια σε οποιαδήποτε δύναμη οι εχθροί αντιπαραβάλλουν.

·         Η κεντρική δύναμη του ΕΛΑΣ να χτυπήσει με κατεύθυνση τον Βορρά οπότε να αποκοπεί τυχόν αντίσταση Γερμανών από το τρένο.

·         Ολόκληρη η επιχείρηση μαζί με την λαφυραγώγηση να μην ξεπεράσει τα 15 λεπτά

Το σχέδιο επίθεσης περιλάμβανε και ειδική ρύθμιση του προβλήματος της κλούβας όπως θα δούμε παρακάτω και εστάλη στην διοίκηση του 36^ου Συντάγματος μαζί με αναφορά για τα υλικά και τα εφόδια που θα χρειαστούν. Σε 3 ημέρες η έγκριση φθάνει στο 2/36 με τα παρακάτω σχόλια: « Ο χρόνος δουλεύει σε βάρος σας, το παλιόσκυλο το κοιτάνε όταν το κυνηγούν όχι όταν κυνηγάει».

Έτσι στις 21/06 το βράδυ το πρώτο τάγμα του 2/36 ετοιμάζεται για την επίθεση, οι ΕΠΟΝίτες αντικαθίστανται με παλαίμαχους του αλβανικού και σύντομα στην έδρα του τάγματος φθάνει ο καπετάν Λευτέρης του 36^ου με δύο μουλάρια εκρηκτικά και χειροβομβίδες και τους Άγγλους σαμποτέρ Τόμσον και Έβερτ. «Δώρο» για την επιχείρηση από το 36^ο Σύνταγμα είναι και ένα βαρύ μυδράλιο με χειριστή έναν αντάρτη του 36^ου. Όλοι μαζί ξεκινούν και με την άφιξη τους στον σταθμό του Αιτωλικού εκκενώνουν τον χώρο από περαστικούς και χωριάτες. Κρατιούνται μόνο ο κλειδούχος Μανώλης Σαββόπουλος και ο σταθμάρχης Βασίλης Αρτίκος που επιθυμούν να βοηθήσουν την επιχείρηση.

Οι Άγγλοι τοποθετούν τα εκρηκτικά και συμφωνούν να τα πυροδοτήσουν μόνο μόλις περάσει η κλούβα. Ο ομαδάρχης Μανώλης Λεμονής και ο Μιχάλης Γιαννάτος τοποθετούνται με την ομάδα τους μέσα στο καφενείο του Σίμου που ήταν κοντά στην γωνία του δημόσιου δρόμου Αγρινίου-Αιτωλικού. Ο δεκανέας Σπύρος Κλαμπανιστής τοποθετείται στα ημιτελή κτίσματα κοντά στην γραμμή ενώ ο Γιάννης Συμηρής τοποθετέιται βόρεια του σημείου που θα εκτροχιάζονταν ο συρμός. Η υπόλοιπη δύναμη τοποθετείται σε 30-40 μέτρα από την γραμμή. Στο μεταξύ η ομάδα καταστροφών του Ζώη Καραμανόπουλου φεύγει για την ανατίναξη στην γέφυρα της Φοινικιάς που θα λειτουργήσει σαν αντιπερισπασμός. Το μυδράλιο παίρνει και αυτό την θέση του κοντά στην γραμμή.

Μετά από λίγες ώρες η αμαξοστοιχία φθάνει. Αποτελείται από την κλούβα, το βαγόνι με την φρουρά της χωροφυλακής, την μηχανή, ένα επιβατικό βαγόνι γεμάτο Γερμανούς, ένα ακόμα επιβατικό βαγόνι και δύο εμπορικά. Το τελευταίο βαγόνι είναι και αυτό γεμάτο σακιά και φέρει ένα μυδράλιο. Το τρένο σφυρίζει και κόβει ταχύτητα μην έχοντας καταλάβει την ενέδρα. Η κλούβα περνά πρώτη τα εκρηκτικά και αμέσως μετά μια έκρηξη ταράζει την νύχτα. Το τρένο τινάζεται σαν φίδι και εκτροχιάζεται στον Βορρά. Οι αντάρτες εφορμούν ενώ η ομάδα του Λεμονή και του Γιαννάτου επιχειρεί να αδειάσει με κόφτες την κλούβα. Σε κλάσματα του δευτερολέπτου οι αντάρτες έχουν πάρει θέσεις πάνω και μέσα στο πεσμένο τρένο ενώ όσοι Γερμανοί γλίτωσαν της έκρηξης ταμπουρώνονται στο ανάχωμα που έχει δημιουργηθεί. Η θέση του είναι δεινή καθώς το μυδράλιο τους θερίζει. Ο αυστριακός διοικητής τους επιχειρεί να ανέβει σε μια διπλανή δεξαμενή για να εποπτεύσει καλύτερα την κατάσταση, μια ριπή αυτόματου του αποκόπτει το χέρι και εκείνος γκρεμίζεται σπάζοντας τα πόδια του. Σε λίγα λεπτά η μάχη έχει τελειώσει όχι όμως χωρίς απώλειες.

Η επιχείρηση διήρκησε μόλις 14 λεπτά και αμέσως μετά οι αντάρτες αποτραβήχτηκαν ξανά στις βάσεις τους. Οι Γερμανοί έκαναν καιρό να αποκαταστήσουν την βλάβη του δικτύου και επειδή πίστεψαν ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήταν τεράστιες απέφυγαν και τα αντίποινα.

Απώλειες Γερμανών

·         30 Γερμανοί οπλίτες

·         1 Γερμανός αξιωματικός

·         3 Γερμανοί αιχμάλωτοι

Απώλειες ΕΛΑΣ

·         Νίκος Έξαρχος

·         Μανώλης Λεμονής

·         Σταύρος Ζενεμπής

·         Γιάννης Συμηρής

·         Μάρκος Μάρκου

·         Βασίλης Κρανιώτης

·         Άγγελος Δαραμούσκας

·         Ο Ιταλός οπλοπολυβολητής Βιτόριο (Αντιφασίστας)

Πολίτες

·         Γεράσιμος Μαδούρος, ιερέας

·         Γιώργος Σκούφης , σιδηροδρομικός

·         Θεοφάνης Δημάρας, τριατατικός

·         Γιώργος Καρφίτσας, αγρότης

·         Αρσινόη Λύρα, οικοκυρά

Λάφυρα

·         20 μάουζερ αυτόματα

·         6 αυτόματα τόμσον

·         Ένα μυδράλιο με πολλά πυρομαχικά

·         6 πιστόλια παραμπέλ

·         Μια βαλίτσα με χειρουργικά εργαλεία και φαρμακευτικό υλικό